اگر تجربه خرید فرش دستباف را داشته باشید حتما با تاکید فروشنده‌ها بر تعداد رج فرش مواجه شده‌اید. یکی از عوامل تاثیرگذار در قیمت نهایی یک فرش دستباف ریز یا درشت‌بافی آن است. از تعداد گره‌هایی که در مقیاسی معین بافته می‌شود با عنوان تراکم یاد می‌شود. تراکم یکی از نکات مهم و اساسی برای تعیین کیفیت و البته ارزشمندی فرش دستباف به شمار می‌رود.
رج فرش معیاری برای تراکم
رج فرش یکی از مقیاس‌های اصلی اندازه‌گیری تراکم فرش دستباف است. این مقیاس اندازه‌گیری قدمتی دیرینه در تاریخ بافت فرش ایران دارد. مفهوم آن با مقیاس اندازه‌گیری به نام ذرع درهم آمیخته است. در تبریز هر ذرع معادل ۱۱۲ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. برای اندازه‌گیری تعداد گره‌های فرش از یک شانزدهم ذرع استفاده می‌شود.
در نتیجه ۱۱۲ سانتی‌متر بر ۱۶ تقسیم می‌شود که حاصل آن ۷ سانتی‌متر خواهد شد. یعنی یک مقیاس برای رجشماری این است که تعداد گره را در هر ۷ سانتی‌متر شمارش می‌کنند. بنابراین در فرش‌بافی، به صورت معمول هر رجشمار، معادل ۷ سانتی‌متراست. هر اندازه که تعداد گره در این هفت سانتی‌متر بیشتر باشد به همان میزان تراکم فرش بالاتری را متصور خواهیم بود. و در نتیجه آن، می‌توان گفت که یک فرش نسبت به فرشی دیگر نفیس‌تر و ارزشمندتر خواهد بود.
نحوه شمارش رج فرش
حال با توجه به نکاتی که گفته شد می‌بینیم که محاسبه تعداد گره‌های فرش کار چندان سختی نیست. برای این منظور کافی است تا از یک خط‌کش استفاده نمایید. خط‌کش را جایی در پشت قالی قرار دهید و با دقت تعداد گره‌ها را در ۷ سانتی‌متر شمارش کنید. این معمول‌ترین روش شمارش رج فرش می‌باشد.
فرش با زبان خودش به شما خواهد گفت که تا چه اندازه نفیس است. از آنجا که فرش به صورت عرضی بافته می‌شود بهتر آن است که شمارش رجشمار هم در عرض فرش انجام شود. ذکر این نکته الزامی‌ست که هرچه تعداد رجشمار در بخش‌های مختلف فرش برابر باشد، کیفیت و یک‌دستی فرش بیشتر است.
عوامل موثر در ریز یا درشت‌بافتی
در این مورد دلایلی متعددی دخیل هستند. سلیقه، توانایی، زمان، امکانات و … از جمله مهمترین عوامل ریز یا درشت‌بافتی یک فرش هستند. به عنوان مثال اگر دارکشی فرش با نخ چله نازک و نزدیک به هم انجام شود و با خامه نازک فرش بافته شود، در نهایت فرش ریزبافت و در غیر این صورت فرش درشت‌بافت خواهیم شد. میزان ریزبافتی فرش، با شاخص‌های مختلفی سنجیده می‌شود که به لحاظ سنتی و تاریخی در هر بخشی از ایران می‌تواند متفاوت باشد.
دستمزد بافنده نیز معمولا بر اساس تعداد گره‌های بافته شده در فرش مشخص می‌گردد. از آنجایی که فرش‌های ریزبافت، تعداد گره بیشتری دارند و بافت آن‌ها نیز دشوار تر و زمان‌برتر است مزد بافت بیشتری دارند. در نتیجه این موضوع نیز می‌تواند در روند تولید فرش دستباف دخیل باشد. به همین دلیل قالی‌های ریزبافت‌تر قیمت بالاتری دارند. از دیگر عوامل مهم تاثیرگذار در قیمت این فرش‌ها کیفیت بالا به واسطه گره بیشتر آن‌هاست.
مقیاس‌هایی دیگر
مقیاس تعداد رج تنها شاخص سنجش میزان ریزبافتی یک فرش نیست. در بعضی شهرها و انواع قالی‌های مرتبط با آن‌ها از اصطلاحاتی دیگر استفاده می‌شود. به عنوان مثال در شهر نائین از اصطلاح “لا” برای شاخص ریزبافتی استفاده می‌شود. عددی که قبل از کلمه “لا” گفته می‌شود، نشانگر میزان ضخامت نخ چله‌ای است که فرش بر روی آن بافته شده است. برای مثال فرش 9 لا، از فرش 6 لا، 50% درشت بافت تر است. اصطلاح‌های دیگری هم در مناطق مختلف ایران وجود دارد. حتی در اصفهان معمولا تعداد رج را در هر 6/5 سانت شمارش می‌نمایند. در خارج از کشور، معمولا از شاخص تعداد گره در متر مربع و تعداد گره در فوت مربع استفاده می‌شود.
در مورد اصطلاحات دیگر در مقاله‌ای دیگر صحبت خواهیم نمود. امیدواریم که این روش شمارش رج برای شما مفید بوده باشد. شما کدام نوع فرش را بیشتر می‌پسندید؟ ریزبافت یا درشت‌بافت؟ می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با ما و دیگران در میان بگذارید.
همچنین بخوانید: شش نکته‌ی مهم که در هنگام خرید فرش دستباف باید در نظر بگیرید