نقش شاه عباسی : در زمان سلسله‌های عثمانی، صفوی و مغول، قالی‌بافی از یک کاردستی کوچک بر اساس الگوهایی که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد، به یک صنعت در سراسر کشور با الگوهای ایجاد شده در کارگاه‌های دربار تبدیل شد. این فرش‌ها به اروپا و خاور دور صادر می‌شدند. در آنجا معمولا برای قرار دادن بر زمین، برای پوشاندن مبلمان یا آویز شدن به دیوارها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
طرح و نقش فرش ایرانی به قدری جذاب و خیره‌کننده بود که توانست طرفداران زیادی در سرتاسر جهان پیدا کند. در این بین میتوان نقش گل شاه عباسی را به عنوان تجلی اصالت فرش ایرانی معرفی کرد.
صنایع فرش و منسوجات در ایران بخشی از برنامه شاه عباس (حدود 1687-1629) برای تغییر ساختار اقتصاد و جذب بازرگانان اروپایی به این کشور بود. وی بازرگانان و بافندگان ابریشم را به پایتخت جدید اصفهان منتقل کرد و با اسپانیا، انگلیس و فرانسه معاهدات تجاری منعقد کرد.
شاه عباس که بود
شخصی که طرح شاه عباسی بر اساس نام وی نامگذاری شده، شاه سلسله صفوی در ایران بود. او از سال 1588 تا 1629 سلطنت می‌کرد. قبل از حکومت وی، امپراتوری پارسی توسط یک رهبر صوفی هدایت می‌شد که مخالف تصویب اسلام بود. این منطقه مورد حمله مغولان قرار گرفت و نا آرامی‌های سیاسی قابل ملاحظه‌ای در آن دوران به وجود آمد.
شاه عباس توانست با جایگزینی گروهان کوچکی از سربازان صوفیه با یک ارتش ثابت ایستاده، سلسله را تقویت کند. وی با این کار توانست امپراتوری عثمانی و سپاهیان ازبکستان را از سرزمین فارس بیرون کند. شاه عباس همچنین به تبلیغ تجارت و حمایت از هنر نیز شهرت داشت. در دوران سلطنت وی بود که هنر ایرانی به اوج خود رسید و عصر طلایی هنرهای ایرانی را آغاز شد.
مدارس قالی بافی شاه عباس
شاه عباس پایتخت را به اصفهان منتقل کرد و اصفهان را به یکی از زیباترین شهرهای جهان و همچنین به یکی از مهمترین مراکز تولید فرش امپراتوری تبدیل کرد. فرش‌ها توسط فرش‌بافان ایرانی آموزش دیده در مدارس رسمی قالی‌بافی، بافته و آماده می‌شدند.
طراحان اصلی آثار هنری خلق کردند که بخشی از میراث این سلسله تا صدها سال خواهد بود. فرش‌های آنتیک که در این مدت خلق شده‌اند از زیباترین فرش‌های جهان هستند. هنر فرش‌ها به اوج جدیدی رسید و بسیاری از طرح‌ها و ترکیب رنگ‌های اصلی معرفی شدند که در نهایت به نقوش سنتی تبدیل شدند.
مدارس فرش‌بافی شاه عباس اغلب با هنرستان‌ها همکاری می‌کردند. برخی از طراحان فرش نیز نقاش بودند و در سایر هنرها نیز مهارت داشتند. طرح‌هایی که آنها برای نقشه فرش تولید کردند در سراسر جهان بسیار محبوب و پرطرفدار شد و به سلسله صفوی اجازه داد قدرت اقتصادی پیدا کند.
فروش قالی‌های دوره شاه عباس به یک صنعت و صادرات قابل توجه برای کشور تبدیل شدند. آنها همچنین راهی برای نشان دادن قدرت این سلسله و ثروت آن بودند. در این مدت، تولید ابریشم در منطقه رونق گرفت. این امر باعث شد تا صنعت فرش بافی صفوی در سطح جهانی مشهور و معروف شود.
گل شاه عباسی چیست
در این دوران طرح فرش شاه عباسی به یکی از نقوش رایج تبدیل شد. در واقع نقش گل شاه عباسی ، یک عنصر رایج برای طراحی گل در بسیاری از فرش‌های تولید شده در آن زمان بود. همچنین امروزه این نقش، در بسیاری از طرح‌های فرش ایرانی گنجانده شده است.
شایان ذکر است که اگرچه این طرح نمایانگر شاه عباس و خاندان وی بود، اما در اشکال مختلف نیز ظاهر شد و این موضوع به دلیل تنوع مناطق ایران است. در هر شهر نقش گل شاه عباسی با کمی تغییر و بیان هنری متفاوت بافته می‌شود.
به طور کلی نقش گل شاه عباسی به تزئینی از گلبرگ‌هایی که شبیه برگچه‌های کف خرما هستند و یا به طرح گل نیلوفر آبی یا لوتوس نیز شناخته می‌شوند. زرتشتیان این گل را مقدس می‌دانستند. زیرا این گل زیبا در میان مرداب رشد می‌کند و آنها معتقد بودند که محیط نامناسب زندگی نمی‌تواند دلیلی بر بد پرورش یافتن انسان باشد.
ریشه اصلی نقش
این نقش بیشتر در فرش‌های باستانی شرقی، تبریز، اصفهان، کاشان، مشهد و نائین مورد استفاده قرار گرفته است. گفته می‌شود که نقش و طرح گل شاه عباسی شبیه به گل نیلوفر است. اما باید بدانید که طرح و نقش گل شاه عباسی دارای لایه‌های عمیق‌تر، برگ‌های بیشتر و شکوفا شدن بیشتر است. در یکی دیگر از نظریه‌ها گفته شده است که این نقش به شکل میوه اناری است، همراه با شکوفه‌ای که از دهانه‌اش روئیده. سپس در طرح‌های بعدی بخشی از پوست این انار باز شده و پس از آن، همه پوست انار ترک ترک شده و دور میوه حلقه زده است. طبق این نظریه در وسط گل شاه عباسی، دانه هایی که نشانه دانه‌های انار است پیداست.
این نقش گل از نظر هنری پیچیده‌تر از سایر طرح و نقش‌های گل در فرش است. اگرچه طرح نقش گل شاه عباسی بیشتر در فرش‌های سنتی ایرانی رواج دارد اما اکنون بعضی اوقات آن را در فرش‌های هند، پاکستان و چین نیز مشاهده می‌شود. از دیگر نمونه‌های نقش گل شاه عباسی میتوان به ترنج شاه عباسی، لچک شاه عباسی، افشان شاه عباسی و قاب دور گوشه شاه عباسی نیز اشاره کرد.
همچنین بخوانید: گل فرنگ و تاریخچه پیدایی آن