از زمانی که فردوسی شاهنامه را خلق کرد، (اواخر قرن چهارم هجری) داستان‌ها و حماسه‌هایی که او آفرید، به شیوه‌های مختلف نقل شده و دستمایه ذوق‌آزمایی هنرمندان بوده است. نقالی و شاهنامه‌خوانی، نمودهای آشکاری از آن است. تاثیر داستان‌های او چونان در فرهنگ و هنر ایران ریشه دارد که بسیاری از انواع هنرهای کاربردی و تزیینی ایران از آن مایه می‌گیرند.
فرش دستباف به عنوان هنری ملی، شاهد روشنی بر اهمیت داستان‌های فردوسی در فرهنگ و هنر عامه مردم ایران زمین است. گویی فرش به مثابه نگهبان و حافظ سنت‌های فرهنگی و ادبی ایران زمین، پیام‌های فردوسی را در قالب نقشها و کتیبه‌ها، در تارو پود خود گره می‌زند تا با این پیوند، آن را دست به دست به نسل‌های بعدی برساند.
نمونه‌های شاخص:
به دلیل اهمیت شاهنامه و فرش در فرهنگ عامه ایران، نمونه‌های متنوعی از داستان‌های گوناگون شاهنامه به ویژه از دوره قاجار در فرش آمده است. از این میان، سه نمونه شاهنامه مهم در موزه‌های فرش ایران در تهران وجود دارد. یکی از آنها شامل مجموعه‌ای از 26 تابلو فرش است و همگی از بهترین نمونه‌های فرش‌های شاهنامه به ویژه در دوره معاصر می‌باشند.
از جمله نمونه‌های معاصر، یکی از قدیمی‌ترین آثار استاد رسام عرب زاده، شامل ۱۵ مجلس از داستان‌های برجسته شاهنامه است که در موزه ایشان نگهداری می‌شود. موزه فرش ایران نیز فرش‌هایی معاصر با موضوع شاهنامه دارد. از جمله فرش معروف به شاهنامه کهنمویی و 26 تخته تابلو فرش‌های کارگاه استاد موسوی سیرت.
شاهنامه کهنمویی
شاهنامه کهنمویی بافت تبریز یکی از شاهکارهای شاهنامه‌بافی است که بر اساس کتیبه: «فرمایش زروان و در کارخانه کهنمویی» با طرح خشتی، بافته شده است. این فرش شامل 25 صحنه روایت، از دلاوری‌های رستم و صد بیت از شاهنامه فردوسی است که به خط نستعلیق، حاشیه قاب‌ها را شامل می‌شود.
نمونه دیگر موجود در موزه فرش مجموعه 26 تخته تابلو فرش‌های معاصر استاد موسوی سیرت است. این آثار از روی نسخه اصلی شاهنامه بایسنقری (مکتب تیموری) محفوظ در کتابخانه کاخ موزه گلستان طراحی شده است. استاد موسوی سیرت با مهارت و تبحر بسیار، حالت قهرمانان شاهنامه را به زیباترین وجه نشان داده و روح واقعی شاهنامه را جلوه‌گر ساخته است.
آثار استاد موسوی سیرت
هر یک از این 26 تابلو، روایتگر یکی از صفحات این نسخه از شاهنامه‌ست. تابلوها با چله ابریشم و پرز پشم، طی پنج سال (1371-1376) در کارگاه قالیبافی استاد سیدابوالحسن موسوی سیرت بافته شده‌اند. به جز نام کارگاه، نام هنرمندان هر تابلو، در کتیبه‌های حاشیه تشعیری آن آورده شده است.
عنوان برخی از این داستان‌های بافته شده عبارتند از: بار دیگر رزم کردن گو و طلحند، بر تخت نشستن بهرام گور به جای پدر، بزم ساختن بهرام با شنگل و بزرگان، به همسری خواستن فریبرز فرنگیس مادر کیخسرو را، پادشاهی کیخسرو و آمدن او به پیروزی، داستان خسروپرویز و گرفتار شدن او، دیدن فریدون دختران جمشید را، رفتن خسرو به شکار و دیدن شیرین، کشتن افراسیاب نوذر پسر منوچهر، کشته شدن دارا به دست ماهیار و جوانسیار، کشته شدن سیاوش به دست گروی‌زره،کشته شدن شیده به دست کیخسرو، و گذشتن سیاوش بر آتش.
نگارخانه فرش موسوی (تأسیس 1339)، از قدیمی‌ترین مراکز فعال و نوآور هنر در زمینه طراحی و بافت قالی‌های تصویری است. علاوه بر مجموعه شاهنامه، آثار مهم دیگری در کارگاه او خلق شده است. از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به : آخرین روز پمپئی، پرتره سران و شخصیت‌های معروف دنیا، پرتره‌های دبیرکل‌های سازمان ملل متحد UN، حضرت مسیح (ع)، حلقه درویشان، درب خانه خدا، شام آخر حضرت مسیح (ع)، هزار و یک شب، عروسی لوئی شانزدهم، غسل تعمید حضرت عیسی (ع) و معراج حضرت محمد (ص) اشاره نمود.
ورود به موزه فرش ایران
پس از خلق مجموعه تابلوفرش‌های شاهنامه، استاد موسوی سیرت، در سال 1382 به پاس یک عمر فعالیت هنری در رشته طراحی و بافت نمونه‌های برجسته و کم‌نظیر، به عنوان هنرمند نمونه قالیباف در موزه فرش ایران مورد تقدیر و تجلیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت.
به گفته خانم لیلا دادگر، که در آن زمان سرپرستی موزه فرش ایران را عهده‌‌دار بود، انتخاب موضوع فرهنگی و ماندگار و منحصر به فرد، به کارگیری و استفاده از شیوه‌های بافت منظم و انواع گره‌ها و آویزها، به کارگیری رنگ‌های گیاهی و ترکیب عالی رنگ‌ها از جمله ویژگی‌های آثار نگارخانه فرش موسوی است. مجموعه قالی شاهنامه بایسنغری به استادی نقش‌پردازی و ترکیب‌بندی شده است. تلفیق رنگ‌ها، تباین و تضاد رنگ‌ها، تجرید نقوش و طرح‌های صحنه‌ها از یک سو، و از سوی دیگر مهارت استاد در زمینه رنگ‌شناسی و صحنه آرایی‌ها موجب تنوع آثار این هنرمند گردیده است. این موارد مجموعه او را به شاهکار هنری تبدیل کرده‌اند.
همچنین بخوانید: فرش یهودی هدیه ناصرالدین شاه