تا کنون فرش‌های شرقی قابل توجهی در حراج های معتبر دنیا ارائه شده‌اند و فرش‌های ایرانی همواره نگین درخشان آنها و پرآوازه‌ترین‌شان بوده‌اند. از جمله گرانقیمت‌ترین فرش فروخته شده در جهان. فرشی که در ۱۹۲۶ طبق وصیت ویلیام‌کلارک، سرمایه‌دار و سناتور آمریکایی اهل مونتانا به گالری هنر کورکوران اهدا شده بود.
حراج ساتبیز نیویورک در تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۱۳، فرش اهدایی بسیار زیبا و نفیس کلارک را که بافت کرمان و بازمانده از قرن هفدهم میلادی بود، با قیمت تخمینی حدود ۹ میلیون دلار به حراج گذاشت. این فرش که آخرین بار در سال ۲۰۰۸ در کورکوران به نمایش درآمده بود، پس زمینه قرمزی دارد و به خاطر شکل برگ‌هایش به قالی”برگ داسی کلارک” مشهور است. طرح خیره‌کننده و پرشور و آرایه غنی از رنگ‌های زنده در این فرش، شگفتی و حیرت جهان را برانگیخت. کافی است به قیمت هیجان‌انگیز و بی‌سابقه‌ای که فروخته شد اشاره نماییم: ۳۳.7 میلیون دلار (۲۱.۸ میلیون پوند). یعنی سه برابر مبلغ گرانترین قالی‌ای که تا آن زمان در جهان به فروش رفته بود.
رکورد فروش قبلی ۹.۶ میلیون دلار باز هم یک فرش ایرانی از کرمان بود. آن فرش در تاریخ ۱۵ آوریل ۲۰۱۰ توسط کریستیز در لندن فروخته شد. آوریل امسال (۲۰۲۱) نیز شاهد برگزاری حراج دیگری توسط خانه حراج کریستیز بودیم.
خانه حراج کریستیز
خانه حراج کریستیز در تاریخ ۵ دسامبر ۱۷۶۶ توسط «جیمز کریستی» در لندن تاسیس شد و از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۹ در قالب یک شرکت سهامی عام فعالیت کرد، تا اینکه «فرانسیس پینال» فرانسوی‌تبار، مالکیت خصوصی آن را بر عهده گرفت. دفتر اصلی این خانه حراج از سال ۱۸۲۳ تاکنون در خیابان «کینگ استریت» لندن ثابت بوده است، ضمن اینکه دفتر دیگری هم در «ساوت کینگستون» دارد. این خانه حراج در حال حاضر ۸۵ شعبه در ۴۳ کشور جهان دارد. شعبه‌های نیویورک، پاریس، لس آنجلس، دبی، آمستردام، هنگ‌کنگ، رم و برلین از جمله مهمترین آنها است.
حراج کریستیز دبی یکی از بزرگ‌ترین حراجی‌های هنر اسلامی و خاورمیانه است و وقتی فرش یا هر قطعه هنری را برای حراج قرار می‌دهد، همیشه مستنداتی را (به صورت کاتالوگ) ارائه می‌کند که مراجعه به آن به عنوان راهنمایی آموزنده مفید است و به علاقمندان پیشنهاد می‌شود. معمولا اطلاعات ارائه شده درباره هر اثر دقیق و از نظر فنی صحیح است. از جمله: عکس مورد، زمان، مکان و اینکه توسط چه کسی تولید شده و چه داستانی را پشت سرگذاشته است. تخمین ارزش بازار فعلی یا قیمت فروش پیش‌بینی شده و توضیحات دقیقی از این دست.
فرش‌های ارائه شده در حراج کریستیز آوریل ۲۰۲۱:
در این حراج ۶۰ قطعه فرش ارائه شده که بیش از نیمی از آنها متعلق به ایران است (۳۳ نمونه). فرش‌های ایرانی ارائه شده در این حراج مربوط به مشهد، ساروق، هریس، کرمان، تبریز، کاشان، سلطان‌آباد، ملایر، کردستان، بخشایش، اصفهان و تهران است. بااهمیت‌ترین این نمونه‌ها قالی ابریشمی و زربافت اصفهان معروف به پولونز است.
چه کسی نام “پولونز” را انتخاب کرد؟
ماجرا به نمایشگاه بین المللی پاریس در سال ۱۸۷۸ برمی‌گردد. یکی از غرفه‌های لهستانی، نمونه‌هایی از این گروه از فرش‌ها را که متعلق به شاهزادگان چارتوریسکی بود برای اولین بار در معرض دید عموم قرار داد. چون به نظر می‌رسید علامـت روی قالـی، نشـان خانـواده سـلطنتی لهسـتان اسـت روزنامه‌نگارها و سایر بازدیدکنندگان از این قالی‌ها با نام پولونز یاد کردند. نامی که هنوز برای این قالی‌ها اعتبار دارد.
درباره قالی‌های پولونز:
به طور کلی در بافت قالی‌های نقش برجسته پولونز، از پودهایی با الیاف نفره و طلا و تار‌هایی از ابریشم خالص استفاده شده است. کارشناسان تعداد این فرش‌ها را که که در کارگاه‌های سلطنتی شاه‌عباس صفوی و پس از او یافته شده‌اند، نزدیک به ۳۰۰ تخته می‌دانند. تعدادی از قالی‌های پولونز در قلعه «روزنبرگ» کپنهاک وجود دارند که توسط شاه‌صفی به «دوک فردریک» هدیه شده‌اند. همچنین در سال ۱۰۴۱ شمسی تعداد دیگری از این قالی‌ها به ملکه دانمارک هدیه شده‌اند و همگی در قلعه «روزنبرگ» نگهداری می‌شوند.
چهار تخته دیگر از این فرش‌ها نیز در زمان شاه‌عباس به عنوان وقف سلطنتی به پیشگاه حضرت علی(ع) در نجف تقدیم شده‌اند. با وجود اینکه طراحی قالی‌های پولونز دارای سبک ایرانی است اما با سبک پرتحرک باروک در اروپای آن زمان هم جور درمی‌آید. به خصوص از لحاظ رنگ و کاربرد نقره و طلا، قالی‌های پولونز تافته‌ای جدابافته در فرش‌های ایران هستند. استفاده از الیاف درخشان ابریشم خالص و نقره و طلا ، ظاهر باشکوه‌تری به این قالی‌ها بخشیده است. این‌ها گواهی بر سفارشی بودن این قالی‌هاست.
قالی پولونز نگین درخشان حراج کریستیز۲۰۲۱:
فرشی که در حراج اول آوریل ۲۰۲۱ در کریستیز به فروش رسید داستان جالبی دارد. این قالی با وجود قدمتش، ترمیم نشده و میزان قابل توجهی ابریشم، نقره و طلا در خود حفظ کرده است. ابعاد قالی ۲۱۰*۱۴۰ سانتی‌متر است که به مبلغ ۲.۰۷۵.۰۰۰ تا ۲.۷۵۰.۰۰۰ دلار تخمین زده شده است.
جفت یکسان این فرش، در مجموعه‌ای از خانواده شاهزاده دوریا پامفیلج است و در کاخ پالازو دل پرنسیپ برای نمایش عمومی باقی مانده است. اولیمپیا دوریا پامفیل لندی در سال ۱۸۷۸، با فابریزیو کلونا، فردی از خانواده اشرافی مهمی ازدواج کرد. کلونا مجموعه هنری قابل توجهی داشت که در کاخ کلونا در رم به نمایش گذاشته شده است. به احتمال بسیار زیاد این فرش در نتیجه ازدواج آنها به نشانه وفاداری از جفتش جدا شده است.
سال ۱۹۳۲ پرنسس دونا اسواوا کلونا، دختر بزرگ اولیمپیا، با شاهزاده آلفانزو پیو فالکو که یکی از برجسته‌ترین خانواده‌های اسپانیایی بود ازدواج کرد. سرانجام در سال ۱۹۷۳ این فرش توسط پرنسس دونا پیو فالکو به مجموعه‌دار مشهور تورین، پیترو آکورسی فروخته شد. مالک فعلی بلافاصله آن را از او خریداری کرد و حدود پنجاه سال در همان مجموعه خصوصی نگهداری شد.
همچنین بخوانید: مهمترین موزه های فرش دستباف در جهان (قسمت اول)