فرش یهودی: با توجه به نقش و جایگاه قابل توجه یهودیان که در صحنه تولید و تجارت ایران داشته اند. می‌توان گفت که آنان در بازاریابی و تجارت فرش‌های شرقی دارای نقش ممتاز بوده‌اند. جرج کرزن در کتاب ایران و مسئله ایرانی (۱۹۶۱) می‌نویسد: یهودیان بازرگان بودند و به کار تجارت اشتغال داشتند. آنتوان فلتون نیز می‌نویسد: در قرن نوزدهم فرش‌های ایرانی برای پاسخ دادن به نیاز فزاینده بازار شکوفای اروپا تولید می‌شد. شهر کاشان نیز در ارتباط با حضور یهودیان، تاریخی خاص و کهن دارد. در واقع کاشان شهری بود که یهودیان رانده شده از اسپانیا در دوران تفتیش عقاید، آن را برای زندگی برگزیدند. به نوشته آنتون فلتون اسناد تاریخی وجود دارد که ثابت می‌کند این شهر مرکز فرهنگی یهودیان ایرانی بوده است. فرش‌های کاشان که توسط یهودیان این شهر بافته شده است یکی از گواه‌هاست.
فرش ابریشمی باشکوه جودیاکا با حدود تاریخ بافت 1910، این فرش استثنایی بافته شده در کاشان، نمونه برجسته‌ای از سنت‌های فرشبافی یهودیان در ایران است. این فرش یهودی دارای تعداد قابل توجهی از مردم و حیوانات است که در یک محیط بر اساس مکان‌ها و رویدادهای کتاب مقدس قرار گرفته‌اند. این فرش دستباف که با سطحی استثنایی از جزئیات بافته شده دارای چهره‌های رسا، و جزئیاتی مانند ناخن‌های پا است. حاشیه‌ها در این فرش یهودی با مناظر جداگانه، حیوانات و افرادی که داستان خودشان را روایت می کنند، روایت تصویری را ادامه می‌دهند.
بافت فرش به سفارش ناصر الدین شاه
از میان این فرش‌ها یک نمونه به دلیل کاملا منحصر به فردی خاطره‌انگیز و بااهمیت است. سفارش بافت آن توسط ناصرالدین‌شاه قاجار داده شد و طی سال‌های ۱۸۴۸ تا ۱۸۹۶ بافته شد. این فرش ابریشمی زیبای کاشان در واقع نمونه‌ای نادر از طراحی سنتی قالی ایران با ویژگی‌های دوران قاجار است. مطالب و تصاویر این فرش بخش‌های مهمی از کتاب مقدس کلیمیان می باشد. این هدیه ویژه به پزشک کلیمی شاه به نام حکیم نورمحمود بود.
حاخام حکیم نور محمود
حاخام نهورای ملقب به “نورالحکما” در سال ۱۸۰۹ میلادی در یک خانواده متدین یهودی در شهر کاشان چشم به جهان گشود. پدر او «حکیم هارون کاشانی» از حکیمان سرشناس و از دانشمندان جامعه یهودی کاشان بود. حکیم هارون هشت فرزند داشت که همگی آنان و نسل‌های بعدی‌شان، مانند پدرشان به شغل طبابت روی آوردند. حاخام نهورای علم طبابت را ابتدا نزد پدرش و دیگر اطبای آن دوران به طریق سنتی فرا گرفت. او پس از کسب تجارب لازمه و موفقیت‌های چشمگیر در کاشان، جهت کسب مدارج بالاتر و توسعه بخشیدن به خدماتش در سطح گسترده‌تر رهسپار پایتخت گردید.
شروع طبابت در دربار
حکیم نهورای پس از ورود به تهران در محله عودلاجان مطبی را که در واقع منزلگاهش محسوب می‌شد تأسیس نمود. مطب او برای سال‌ها کانون بزرگ طبابت و نیز مرکز مهم تدریس طب آن دوران به شمار می‌رفت. بسیاری از اطباء صاحب نام آن دوران در مکتب این شخصیت فرهیخته، علم طب را فرا گرفتند. رسیدن شهرت حکیم نور محمود به دربار قاجار با دعوت وی عنوان پزشک مخصوص دربار همراه بود. از آن به بعد علاوه بر طبابت عموم مردم، مسئولیت طبابت اعیان و اشراف، صاحب منصبان و شاهزادگان قاجار را در دربار ناصرالدین شاه نیز بر عهده گرفت.
آوازه شهرت “حاخام حکیم نور محمود” بین اقشار مردم و توجه ویژه “ناصرالدین شاه” به حکیم یهودی آنچنان بالا گرفت که موجب حسادت بسیاری از رقبا (حکیمان دربار) گردید. در فرصتی و در خلوت شبانه در یک توطئه نافرجام مورد اصابت چندین ضربه خنجر در ناحیه شکم قرار گرفت. حکیم نور محمود علیرغم جراحت وارده و خونریزی شدید، از فرزند ارشدش “ایوب” می‌خواهد تا با کمک “میرزا حسن خان” جراح‌باشی زخم‌های شکم را بدوزند تا زودتر التیام یابد. دیری نپایید حکیم نهورای در مقابل چشمان بهت‌زده رقبای خویش در محل کارش حاضر گردید.
حاخام حکیم نهورای مفتخر به دریافت هدایای ارزنده از صاحب منصبان و دیگر شخصیت‌های مملکتی گردید. مهم‌ترین آن دریافت یک تخته فرش با نقوشی از رخدادهای کتاب مقدس (سفر آفرینش) از طرف پادشاه وقت ناصرالدین‌شاه قاجار بود. این فرش یهودی در حال حاضر در موزه بت زداک تورنتو در کانادا نگهداری می‌شود.
طرح و نقش منحصر به فرد
در بخش فوقانی و در دو سمت تاج و در بالای اتاق، علائمی از ۱۲ قبیله بنی‌اسرائیل دیده می‌شود. در بخش زیرین نیز تصویر یک معبد دیده می‌شود. همراه زیورآلات و تزیینات سردر و دیوارهای سنگی سنتی آن، مشاهده می‌شود که خود نشان‌دهنده معاصر بودن زمان طراحی فرش، با دوران قاجار می باشد. در نیمه پایین فرش و در دو سمت، فرشتگان محافظ ده فرمان هارون و موسی دیده می‌شوند.
در قسمت میانی فرش، دو شیر محافظ، یک تصویر غیرعادی از دیواری به سبک غربی که در واقع بخشی از بقایای یک معبد و کنیسه بزرگ بوده، دیده می‌شود. این دیوار تنها بخش باقیمانده این معبد بزرگ بود که به عنوان مقدس‌ترین مکان کلیمیان به حساب می‌آید. حاشیه‌های این فرش به طور دقیقی ما را با دیگر وقایع مهم مرتبط با کتاب مقدس آشنا می‌کند. حاشیه‌ها تصاویری در ارتباط با حضرت ابراهیم و قربانی کردن اسماعیل دارند. همچنین حضرت یوسف و فروخته شدن او به بردگی، حضرت موسی و پیدا شدن او در نیزار، حضرت ایلیا و صعود به عرش آسمان، و نیز فرود آمدن کشتی نوح بر فراز کوه آرارات دیده می‌شود.
همچنین بخوانید: تاریخچه و ویژگی های قالی ترکمن