نویسنده: منصوره ربیعی
فرش لیلیان: لیلیان یکی از روستاهای شهرستان خمین در استان مرکزی می‌باشد. هنر قالی‌بافی در شهرستان خمین قدمت دیرینه‌ای دارد و در هر کدام از روستاهای این شهرستان، فرش به شیوه‌ای خاص فرهنگ آن روستا بافته می‌شود.
یکی از این روستاها, لیلیان است. مردم آن مهاجرین ارامنه‌ای هستند که با ساکن شدن در آن منطقه فرشبافی را رونق دادند. بافندگان پشم گوسفند را به صورت سنتی ریسیده و با مواد گیاهی رنگزای موجود در طبیعت آن‌ها را رنگ می‌نمودند و در این کار تبحر خوبی داشتند. به همین علت فرش‌هایی با کیفیت بالا تولید می‌کردند.
از نظر طرح و نقش:
از نظر طرح و نقش، فرش لیلیان دارای تفاوت‌های زیادی با مناطق مختلف است. مخصوصا در انواع ترنج که نمونه‌های آن‌ها را به جز این منطقه در مناطق دیگر نمی‌توانیم ببینیم. ترنج‌های قالی لیلیان در گل و برگ‌ها و در میان نقوش تزیینی شبیه بادبزن یا ابرچینی که تمام قالی را می‌پوشاند دیده می‌شود. از دیگر نقش‌های آن می‌توان نقش خرچنگی و چهارچنگ را که به ماهی هرات معروف است نام برد.
از نظر رنگبندی:
برای رنگرزی فرش لیلیان از رنگزاهای طبیعی و گیاهی به صورت سنتی استفاده می‌کردند. رنگ متن بیشتر قالی‌های آن منطقه قرمز دوغی می‌باشد. اما رنگ‌های سرمه‌ای، لاکی، کرم، گاها با زمینه آبی هم دیده شده است. در حاشیه قالی‌ها نیز به تناسب از رنگ متن لاکی یا سرمه‌ای استفاده می‌شده است.
در نحوه رنگرزی این منطقه تفاوت‌هایی با سایر نقاط دیده می‌شود. البته این تفاوت‌ها باعث بالا رفتن کیفیت و متمایز ساختن فرش‌های این منطقه از دیگر مناطق شده است:
رنگرزان شهر لیلیان برای ساختن رنگ‌های آبی و سورمه‌ای از نیل استفاده می‌کردند. برای این مهم، بهترین گونه نیل، که نیل بنگال می‌باشد را به کار می‌بردند. امروزه نیز همچنان برای رنگ پارچه چین به صورت سنتی از این رنگ برای رنگرزی استفاده می‌کنند. آنان برای تولید رنگ قرمز نیز از روناس استفاده می‌کردند. اما چیزی که در مورد این کار همه را متحیر نموده این است که با چه ورد یا فرمولی می‌توانند آن رنگ مسی درخشان را از روناس بگیرند!
رنگی که از روناس می‌گیرند قرمزهایی به دست می‌دهد که به زرد و نارنجی تمایل دارند و اگر فرض را بر این بگیریم این قرمز را از قرمزدانه گرفته‌اند باید دانست که این قرمز به آبی و بنفش تمایل دارد.
شیوه‌ای که آن‌ها استفاده می‌کردند بدین صورت بوده است:
پس از این که خامه را با روناس رنگ می‌کردند آن را در آب انگور کهنه قرار می‌دادند. این عمل باعث می‌شد تا خامه‌ها از نظر کیفی و براقیت، جلا و درخشانی ابریشم را پیدا کنند. فرش‌هایی که در بافت آن‌ها از این خامه استفاده می‌شود، هر چه بیشتر پاخورده شوند براق‌تر و درخشان تر به نظر می‌رسند. گفته شده است بهبودی‌ها نیز به دنبال پیدا کردن این تکنیک بوده‌اند.
بقیه تنالیته‌های رنگ قرمز را از روناس می‌گرفتند. خامه رنگ شده با روناس را در دوغ قرار می‌دادند و رنگ دوغی (صورتی) به دست می‌آمد. سپس خامه‌ی با روناس رنگرزی شده را در قره قوروت قرار می‌دادند و رنگ گلی به دست می‌آمد. باقی رنگ‌ها را هم مانند زرد طلایی از اسپرک، خردلی از برگ مو، و گردویی را از پوست گردو به دست می‌آوردند.
فرش لیلیان، علاوه بر طرح و نقش‌های خاص و رنگرزی متفاوت نسبت به سایر مناطق، دارای ویژگی دیگری نیز می‌باشد که آن را از نظر کیفیت جزو مرغوب‌ترین فرش‌ها کرده است. پشم استفاده شده در آن‌ها از گوسفند برگن (گوسفند زیر یک سال) و اولین چین آن‌ها است. از این راه مرغوب‌ترین و طویل‌ترین پشم تهیه می‌شود و تاثیر مستقیم آن را در کیفیت فرش لیلیلان می‌توان دید.
در اینجا چند نمونه قالی لیلیان می‌بینیم:
همچنین بخوانید: در ستایش فرش بیجار