اهمیت قالی افشار: افشارها از نمونه‌های اندک و استثنایی اقوام ترکمن هستند. این قوم را باید از پدیده‌های استثنایی در میان اقوام چادرنشین شمرد. قالی افشار را باید با دیده جدا از فرش دیگر قبایل ایران از جمله قشقایی، ترکمن و بلوچ نگریست. همچنین نباید فراموش کرد که آن‌ها پیش از هر قوم دیگری در حرکت بوده و با مردمان بیشتری درآمیخته‌اند. این سفرها و تعامل‌ها باعث شد قالی افشار از شهرت جهانی برخوردار شود. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به تعدادی از کتاب در مورد دستبافته‌ها و قالی افشار.
افشار. دستبافت‌های ایلات جنوب شرقی ایران
این کتاب که نوشته پرویز تناولی است، دارای متن دو زبانه و شامل ۱۰۵ تصویر مشروح است. این اثر در سال ۱۳۸۹ توسط فرهنگستان هنر، موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن، یه چاپ رسیده است.
در این کتاب با اشاره به تاریخچه پیدایش افشارها در ایران، سلسله‌های مرتبط با تاریخ افشاریان، موقعیت جغرافیایی، جمعیت و مراکز تجمع آنان، اطلاعات کامل و دقیقی درباره ساختار فرش افشاری، قواره‌های قالی افشار و مسند، طرح‌ها و نقش‌های فرش آنان ارائه شده و انواع دستباف‌های افشار و رنگ‌آمیزی و نقش‌پردازی آن‌ها نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
از جمله این دستبافته‌ها، زیراندازهای تخت، محفظه‌های افشاری، مفرش، رکعت، خورجین، نیم‌خورجین، قاشق‌دان، قلیان‌دان، آیینه‌دان، نمکدان، چپق‌دان، توتون‌دان، قرآن‌دان و پوشش‌های اسب است.
سواران شرق
کتاب حاضر ترجمه فارسـی کتابی است با عنوان: Oriente’d Cavalieri که به اهتمام دکتر سیدطاهر صباحی به زبان ایتالیایی، در سال ۱۹۹۱ میلادی توسط انتشارات Luca De Leonardo، در رم به چاپ رسیده است.
این کتاب به منظور ارائه در نمایشگاهی با عنوان سواران شرق (Oriente’d Cavalieri) که در سال ۱۹۹۱ به مدت دو ماه در کاخ دلالرجیونه (Ragione della Palazzo) بر پا گردید، با همکاری جمعی از پژوهشگران و مجموعه‌دارانی که آثارشان در این نمایشگاه عرضه گردیده، تهیه و منتشر شده است.
این کتاب در سال ۱۳۹۶ به همت دکتر صباحی بازنگری و با اصلاحات و تصاویر جدیدی به زبان فارسی، توسط خانه فرهنگ و هنر گویا منتشر شد و در اختیار علاقمندان قرار گرفت. بخش‌هایی از مقالات که به نظر نگارنده احتیاج به بازبینی داشته، با رعایت وفاداری به اصل متن تغییر یافتند.
شاهسون: مروری بر دست‌بافته‌های عشایر شاهسون
این اثر تالیف سیدطاهر صباحی و با متن دو زبانه (فارسی و انگلیسی)، ترجمه کتابی است با نام Shahsavan Jajim که در سال ۱۹۹۹میلادی توسط دکتر طاهر صباحی نوشته شده و انتشارات موزموچی آوستا در ایتالیا، آن را به زبان‌های ایتالیایی و انگلیسی به چاپ رسانده است.
این کتاب طی سال‌های ۱۳۹۳-۱۳۹۵ توسط مولف بازنگری شد. سپس، با اصطلاحات و تصاویر جدید در سال ۱۳۹۷ با عنوان «شاهسون: مروری بر دست‌بافته‌های عشایر شاهسون» توسط انتشارات ویژه نشر به چاپ رسید.
کتاب شاهسون، ضمن معرفی سنت‌های بافندگی و انواع دست‌بافته‌های مرسوم در میان عشایر شاهسون و قالی افشار، نگاهی به ساختار اجتماعی، ریشه‌های تاریخی ایل و بررسی مناطق استقرار آنان داشته و آداب و رسوم آنان را نیز مورد توجه قرار داده است. همچنین ۴۲ قطعه جاجیم را همراه تصاویر، توصیف و تجزیه و تحلیل کرده است.
فرش کاشان در سایه روشن تاریخ
این کتاب تالیف شیرین صوراسرافیل است و در سال ۱۳۹۹ توسط کتاب‌سرای میردشتی منتشر شد. محتوای این کتاب به حوزه فرهنگی کاشان و فرش دستباف آن پرداخته است و ضمن شناخت چیستی فرش کاشان، اقتصاد در فرش کاشان را بررسی کرده است. همچنین مبانی و شناسه‌های هویت در فرش کاشان، حوزه‌های بافت فرش دستباف و گلیم را نیز بررسی کرده است.
در این کتاب همچنین، تاریخ بافت فرش کاشان در دوره‌های مختلف تاریخی شامل: صفوی، تیموری، قاجار و پهلوی را مورد مطالعه قرار گرفته است. مواردی چون: اوضاع اجتماعی-اقتصادی کاشان در دوره قاجار، رشد و شکوفایی فرش، تشکیل نهاد‌های مدنی در تجارت و آغاز تجدید حیات یا رنسانس فرش مورد توجه قرار گرفته است.
بخشی از این کتاب در سایه‌روشن تاریخ، ساختار تولید فرش کاشان را از نظر حوزه‌های فرهنگی و ویژگی‌های تولید، رنگرزی و مراحل تکمیل بافت مورد مطالعه قرار داده است. همچنین اطلاعاتی پیرامون وابستگان جامعه فرش دستباف، شامل: تولیدکننده‌ها، طراحان، رنگرزان، بافندگان، چله‌دوانان، پرداخت‌کاران، رفوگران، زیلوبافان، بافنده‌های سنتی، زری‌بافان و شعربافان کاشان ارائه می‌دهد. آخرین بخش کتاب به آسیب‌شناسی فرش کاشان پرداخته است. این بخش به مواردی مثل بیمه و بهداشت، شرایط کار، دانشگاه‌ها و حوزه‌های پیوسته با فرش در کاشان را مورد مطالعه قرار داده است.
قالین
قالین چکیده‌ای است از تاریـخ و هنر قالیبافی مشرق‌زمین. این اثر که ترجمه فارسی کتابی‌ست با عنوان قالین، نوشته دکتر سیدطاهر صباحی که در نوامبر سال ۲۰۰۷ با عنوان L D Tappeto del Arte’ Oriente’ به زبان ایتالیایی، توسط انتشارات هنری الکتا، وابسته به گروه انتشاراتی موندادوری به چاپ رسیده و در سال ۱۳۹۱ توسط نویسنده بازنگری و با اصلاحات و تصاویر جدیدی، توسط انتشارات گویا به چاپ رسیده است. قالین شامل دو جلد و سیزده فصل است.
جلد اول به فصل‌هایی با عنوان‌‌های تاریخچه هنر قالیبافی در شرق، قالی در شرق و غرب، دنیای قالی و همچنین قالی‌های ترکیه پرداخته است. جلد دوم شامل: قفقاز، چین، ترکستان شرقی، تبت، هتدوستان،افغانستان و اطراف مدیترانه است و در فصل آخر به تکنیک‌های بافندگی می‌پردازد.
همچنین: این دو کتاب در مورد فرش را برای آشنایی بیشتر با فرش دستباف مطالعه کنید