فرش کاشان یکی از بهترین فرش‌های ایرانی است. کاشان از زمان صفویه مرکز تولید ابریشم بوده و برخی از بهترین فرش‌های کلاسیک ایرانی را به خود نسبت داده است. یکی دیگر از سوابق درخشان کاشان در زمینه تولید فرش، بافت فرش‌هایی نفیس در دوره صفویه است که اکنون در موزه‌ها و مجموعه‌های بزرگ نگهداری می‌شوند. همچنین فرش‌های ابریشمی مزین به نقره و طلا، معروف به فرش‌های شاه‌عباسی نیز، به کاشان نسبت داده می‌شوند.
تاریخچه فرش کاشان
قدمت بافت فرش در کاشان به حدود چهارصد سال پیش برمی‌گردد. در آن زمان شهر کاشان در مرکز جاده‌های ایران قرار داشت و همه کاروان‌ها در این مسیر حرکت می‌کردند. اولین فرش‌های ابریشمی ایران در کاشان بافته شد و اولین مرکز تولید ابریشم ایران در کاشان بوده است. 300 سال پیش فرش‌های ابریشمی و پشمی با بالاترین کیفیت مواد اولیه در این منطقه تولید شدند. در گذشته پشم مرینوس از منچستر و استرالیا وارد می‌شد اما امروزه از پشم سبزوار استفاده می‌شود که البته کیفیت بالایی دارد. قابل ذکر است که بسیاری از افراد مشهور تاریخ، مانند مارکوپولو، نایت شاردن و آنتوان شرلی، همگی هنر کاشان را در زمینه منسوجات، قالیچه و فرش ستوده‌اند.
رنگ‌ها و نحوه رنگرزی
رنگ‌آمیزی فرش کاشان با رنگمایه‌های آبی، قرمز و بژ است. برخلاف فرش نایین و تبریز، این فرش‌‌ها پس از بافت شسته نمی‌شوند. به همین دلیل پشم آنها زرد می‌شود و فرش پس از اولین شستشو کمی تغییر می‌کند. از نظر رنگ‌بندی مورد استفاده، در گذشته بیشتر رنگ‌ها با کنتراست بالا و بسیار زنده بودند. امروزه به دلیل بازار این محصول، از رنگ‌های ملایم‌تری نیز استفاده می‌شود.
نوع بافت
فرش کاشان قطر و وزن بیشتری نسبت به سایر فرش‌های شهری ایرانی دارند، اما فرش‌های قدیمی کاشان بسیار ظریف‌تر بودند. تار و پود بطور معمول از پنبه و در مواردی از ابریشم یا پشم بافته می‌شدند. آنها رنگ‌های کم و تنوع طرح بالایی داشتند. رج‌شمار بطور معمول کم و بین 30 تا 45 رج است و کیفیت بافت خوب و هماهنگ است.
ویژگی های فرش کاشان
به طور کلی فرشبافی کاشان را می‌توان از نظر طرح و جزئیات فنی بافت به چند دسته کاملا مجزا تقسیم کرد که شامل محصولات کاشان، نطنز و جوشقان می‌شود. بیشتر پشمی که در بافت فرش کاشان استفاده می‌شود از گله مناطقی مانند خراسان، آذربایجان، کرمانشاه و تهران تولید می‌شود. اندازه پرز در فرش‌های بافته شده در مناطق مختلف کاشان متفاوت است. به عنوان مثال، در فرش‌های پشمی خود کاشان، ارتفاع پرز متوسط است. در حالی که در فرش‌های روستایی کاشان مانند آران، این پرز در بافت‌های رایج این روستا بلندتر است و رنگ‌های ابتدایی‌تری نیز دارد. یکی از ویژگی‌های کلی وجود زمینه لاکی با حاشیه زرشکی است.
استادان قالیبافی کاشان از بزرگان و اساتید رشته
از چهره‌های معروف فرشبافی کاشان می‌توان به میرزا نصرالله و آقایان افسری، کریم پور، اصفهانی و تقدیسی اشاره کرد. برخی از این بزرگواران هنوز در قالیبافی کاشان و بخشی از بازار این هنر مشغول به کار هستند.
انواع طرح‌های فرش کاشان
فرش کاشان از نظر طرح و نقش بسیار شبیه شهر اصفهان است. می توان گفت که از نظر طراحی، تحت تأثیر طراحی اصفهان است. تنها تفاوت این است که ظرافت و دقت فرش اصفهان را ندارد و از رنگ بندی کمتری نیز در آن استفاده می‌شود. خوب است بدانید که در گذشته از نقوش پرنده بیشتر برای بافت در داخل ترنج و حاشیه استفاده می‌شد. در حالی که امروزه از طرح‌های گل شاه‌عباسی استفاده می‌کنند. این طرح بسیار زیبا و منحصر به فرد است و طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است. همانطور که می‌دانید طرح‌های فرش و قالی در هر منطقه ریشه در فرهنگ و شرایط قومی مناطق دارد. شهر کاشان نیز از این قاعده مستثنی نیست. ترنج، محراب، محتشم، گلدان و درخت، شکار حیوان، سجاده یا فرش نماز، فرش پنج رنگ کاشان از جمله طرح‌های معروف کاشان هستند.
تعداد کمی فرش وجود دارد که شهرت آنها با فرش کاشان رقابت کند.این نام نشان دهنده بالاترین استانداردها در تولید سنتی است. گفته می‌شود یکی از معروف‌ترین فرش‌های ایرانی، فرش اردبیل در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن، در کاشان گره خورده است. در امپراتوری ایران، کاشان یکی از مهمترین مکان‌های تجاری در جاده ابریشم معروف بود که امروزه نیز وجود دارد. اما امروزه این مکان اهمیت خود را از دست داده است. امید است با تلاش و نو‌آوری، خلاقیت به این فرش زیبا و ارزشمند بازگردد.
همچنین بخوانید: قالی صابر نامی درخشان در فرشبافی معاصر مشهد