قیمت گذاری فرش دستباف تنوع گسترده‌ای دارد. این تنوع به قدری است که اگر گذری در بازار فرش داشته باشید، در طی یک روز می‌توانید فرش‌هایی را ببینید که قیمت آنها به ازای هر متر مربع، صد برابر و حتی بیشتر، اختلاف داشته باشد! این میزان اختلاف در قیمت یک محصول، می‌تواند برای کسانی که شناخت کافی از آن ندارند، باعث ایجاد سردرگمی شود. در این مقاله سعی بر این داریم که برخی عوامل تاثیرگذار در ارزش‌گذاری و قیمت فرش دستباف را بررسی نماییم.
لازم به ذکر است که قیمت گذاری فرش دستباف بر اساس تمام ویژگی‌های آن فرش و با نگاهی به مجموعه‌ای از عوامل در کنار یکدیگر، انجام می‌پذیرد و داشتن یک یا چند ویژگی مثبت، لزوماً به معنی ارزش بالاتر برای فرش نخواهد بود. ممکن است از برخی جنبه‌ها، فرش دارای امتیاز منفی قابل توجهی باشد که ارزش‌گذاری نهایی آن را تحت تاثیر قرار دهد.
به بیان ساده، ارزش‌گذاری فرش با نگاهی به جنبه‌های مختلف آن و امتیازدهی به آن جنبه‌ها (چه امتیاز مثبت و چه منفی) انجام می‌پذیرد. بدیهی است که وزن هر یک از این معیارها نیز ممکن است متفاوت و متغیر باشد. برای مثال، ممکن است فرشی از چند جنبه دارای ویژگی‌های منفی باشد، اما بخاطر داشتن یک ویژگی منحصربه‌فرد و مهم، ارزش‌گذاری بالایی داشته باشد و یا بالعکس. به واسطه همین ظریف و جنبه‌های گوناگون، بررسی کیفیت و ارزش‌گذاری فرش، نیازمند سال‌ها تجربه و شناخت کافی از محصول و البته بازار آن است.
نو، کارکرده، آنتیک
یکی از جنبه‌هایی که بطور مستقیم در قیمت گذاری فرش تاثیرگذار است، نو یا کهنه‌گی آن است. بطور کلی در فرش‌های مشابه، قیمت فرش نو، بیشتر از کارکرده است. اما اگر کهنگی فرش بیش از 70-80 سال باشد و معیارهای قرارگیری در دسته‌بندی آنتیک، همچون خاص بودن را داشته باشد، قیمت آن فرش از مشابه نو بیشتر خواهد بود.
وضعیت سلامت
در فرش‌های کارکرده و کهنه، وضعیت سالم بودن فرش بسیار در قیمت‌گذاری موثر است. بدیهی است که هر چه فرش کهنه، سالم‌تر باشد، ارزش آن نیز بیشتر خواهد بود. بررسی سابیدگی و پوسیدگی فرش به عنوان دو فاکتور مهم سلامت فرش‌های کهنه، می‌تواند در ارزش‌گذاری آن بسیار تاثیرگذار باشد. داشتن یا نداشتن رفو، میزان سالم بودن ریشه‌ها، داشتن ریشه‌های اصلی و تعویض نشده و… از جمله مواردی است که در هنگام ارزش‌گذاری این فرش‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.
مواد اولیه
یکی از مواردی که در قیمت تمام شده و ارزش‌گذاری یک فرش دستباف موثر است، مواد اولیه به کار رفته در تولید آن است. اصلی‌ترین مواد اولیه که در تولید فرش دستباف بکار می‌رود؛ پشم، ابریشم، نخ پنبه (کتان) و موادرنگزا (برای رنگرزی) است. این مواد دارای درجات کیفی متنوع و با قیمت‌های متفاوت هستند.
بدیهی است که پشم یا ابریشم درجه یک، با پشم یا ابریشم درجه 3 اختلاف قیمت دارد. هر چه از مواد باکیفیت‌تری در تولید فرش دستباف استفاده شود، هزینه تمام شده و همچنین هزینه خواب سرمایه بیشتر خواهد بود. این موضوع به طور مستقیم در قیمت فرش تاثیرگذار است.
علاوه بر این موضوع، نحوه تولید مواد اولیه نیز، در قیمت تاثیرگذار است. برای مثال در صورتی که پشم (با هر درجه کیفی) با ماشین ریسیده شود، قیمت تمام شده نخ پشمی پایین‌تر و در صورتی که به صورت دست‌ریس تولید شود، قیمت تمام شده آن بالاتر خواهد بود.
در خصوص موادرنگزا نیز، باید گفت مواد رنگ‌زای طبیعی، قیمتی به مراتب بالاتر نسبت به مواد رنگ‌زای شیمیایی دارند. نحوه رنگرزی با مواد رنگ‌زای طبیعی که اغلب به صورت دستی و سنتی انجام می‌پذیرد. این مورد نیازمند تجربه و تخصص بیشتر و بالتبع حق الزحمه بالاتر است.
برند
برخی هنرمندان طراح و تولیدکنندگان فرش دستباف، دارای شهرت و حسن سابقه قابل توجهی هستند. وجود نام این اشخاص بر روی فرش، همچون امضای نقاش‌های معروف، سبب افزایش ارزش هنری و قیمت فرش می‌شود. این جنبه از ارزش‌گذاری نیز که تحت عنوان “برند” قابل توجه است، در تعیین قیمت برای فرش دستباف حائز اهمیت خواهد بود.
شهری، روستایی، عشایری
بطور معمول و نه همیشه، فرش‌های شهری، به علت تولید منسجم در کارگاه و تحت نظارت متداوم سرمایه‌گذار، با دقت و ظرافت بیشتری تولید می‌گردند و از این رو دارای کیفیت بالاتری هستند. در فرش‌های روستایی و عشایری، به علت تولید غیرمنسجم و اغلب بدون نظارت یا نظارت کم، احتمال بروز رگه در رنگها، غلط‌بافی، کجی و … بیشتر است. از این رو بطور معمول فرش‌های شهری گران‌قیمت‌تر هستند.
در ادامه بخوانید : چه فاکتورهایی در قیمت گذاری فرش دستباف موثر است؟ (قسمت دوم)