مردم بلوچ از اصیل‌ترین عشایر دامدار هستند که آداب و رسوم گذشتگان در زندگی آنها همچنان جریان دارد. در قالی بلوچ عناصر زیادی از اقوام مختلف همچون ترکمن قفقاز و ایل افشار را میتوانیم مشاهده کنیم. بلوچها اغلب بافته‌های بدون گره از قبیل: گلیم، ورنی و … و همچنین بافته‌های گره‌دار می‌بافند. دستبافتههای آنها در فرهنگ ایرانیان نشان دهنده هنر و اصالت است.
نحوه رنگرزی و رنگ‌های متداول در فرش بلوچ
با وجود اینکه از گذشته عمده تولیدات فرش بلوچ رنگرزی گیاهی بوده است. امروزه استفاده از رنگ شیمیایی در فرش بلوچ به دلیل دسترسی و ارزان بودن متداول‌تر است. همچنین استفاده از پشم خودرنگ به جای رنگ‌های سیاه و قهوه‌ای از مشخصه های فرش بلوچ می‌باشد. یکی از روش‌های تشخیص یک قالی بلوچ توجه به رنگ آن است. به این دلیل که بافندگان بلوچی بیشتر از رنگ‌های تیره مانند: سرمه‌ای، قرمز تیره، قهوه‌ای، مشکی و رنگ مایه‌های آنها استفاده می‌کنند. این امر باعث شده در بازار اصطلاحا به آنها سیاه‌کار گفته شود.
مناطق مهم بافت فرش بلوچ کجاست
بافت فرش یکی از صنایع دستی مهم اقوام بلوچ است. بلوچها در طایفه‌های متعدد از گذشته علاوه بر دامداری و کشاورزی مشغول قالیبافی بوده‌‌اند. بافت فرش در بلوچستان، شمال خراسان، به ویژه در اطراف تربت حیدریه، کاشمر، سرخس و تربت جام رایج است.
مشخصه‌های مهم در طرح و نقش فرش بلوچ
فرشهای بلوچی که غالبا در سبک هندسی و ذهنی هستند تحت تاثیر طرح‌های ترکمن بافته می شوند. طرح‌های فرش بلوچ متقارن بوده و به صورت شش‌ضلعی، لوزی، هشت‌ضلعی، قلاب و غیره در این قالی دیده می‌شوند. همچنین فرش بلوچ شامل نقوش گیاهی، جانوری، انســانی، اسطوره‌ها، طلسم‌ها، و نشان‌های قبیله‌ای و فردی است.
بلوچ‌های استان خراسان عموما فرش با ابعاد بزرگ نمی‌بافند. سبک وزن بودن و قیمت نسبتا پایین آنها باعث محبوبیت فرش بلوچ شده است. این امر به طرفداران قالی بلوچ در اروپا نیز افزوده است. اندازه کوچکترین آنها به طور تقریبی ۸۰ × ۱۲۰ سانتی متر است. قالی‌های بزرگتر به اندازه تقریبی ۱۰۰×۱۵۰ و دو ذرعی‌‌ها با ابعاد تقریبی ۱۱۰×۲۰۰ سانتی‌متر می‌باشند. البته این بدان معنا نیست که ابعاد بزرگتری از این فرش‌ها را نمی‌توان یافت. قالی‌های 6 متری به بالا نیز در میان این بافته‌های زیبا یافت می‌شوند. اما معمولا فرشهای با ابعاد کوچک‌تر که به خصوص در این سال‌ها محبوبیت بیشتری دارند توسط بلوچها بافته می‌شوند.
چند ویژگی قالی بلوچ
در اکثر قالی‌های بلوچی گلیم‌بافی‌هایی در دو سر قالی بافته شده که باعث زیبایی بیشتر آنها می‌شود. همچنین خرمهره، منگوله و صدف در تزیین شیرازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مواردی، نخ‌های پشمی دور دسته‌های ریشه قالی پیچیده می‌شود و انتهای آنها دارای منگوله‌های پشمی است. ریشه‌های قالی به صورت گیس‌باف و گره مشبک نیـز تزیین می‌گردند. قالی‌هایی با پشم شتر در این طایفه بافته می‌شوند که جنبه زینتی داشته و معمولا برای جهیزیه دختران استفاده می‌شود. از دیگر ویژگی‌های این قالی‌ها بافت آنها در دارهای افقی و زمینی است.
جنس فرشهای بلوچ
جنس تار و پود و پرز فرشهای بلوچ اکثرا از پشم است. استفاده از مو و پشم بز در فرشهای دست‌باف و پشم شتر در بین عشایر بلوچ رواج دارد. همچنین استفاده از پشم گوسفندان نژاد بلوچی، که یکی از مناسب‌ترین الیاف برای فرش دست‌باف است، قالی بلوچ را از لحاظ کیفیت متمایز می‌کند. چله پشم در بافته‌های قدیمی از دیگر ویژگی‌های مهم قالی بلوچ می‌باشد.
اقوام بلوچ مهاجر بوده و با وجود تاثیری که از اقوام دیگر بر دستبافتههای آنها وجود دارد قالی‌های بلوچی با گذشت زمان هویت خاص خود را پیدا کرده‌اند. اندازه مناسب، رنگ‌ها و نقوش منحصربه‌فرد و جنس به خصوص از ویژگی‌های فرش بلوچ است. همچنین تزئینات خلاقانه فرش بلوچ، این دست‌بافته را در ردیف یکی از قالی‌های پرطرفدار ایرانی قرار می‌دهد.
همچنین بخوانید : چهار محال و بختیاری نه در همسایگی آسمان که در خود بهشت