نقش زیرخاکی: ورود به دنیای فرش‌های پررمز و راز دستباف ایرانی سفری بی‌نظیر است. کاوش در این جهان، تاریخ‌های پنهان و سنت‌های باستانی هزاران سال پیش و انتقال آن‌ها به فرهنگ امروز را نمایان می‌کند. در گذشته‌های دور، در هنگام بافت فرش و ایجاد طرح و نقش روی آن معمولا از ویژگی‌های انسانی، بناها، حیوانات، طبیعت و … الهام گرفته می‌شد. همین تنوع در نگاه، باعث خلق طرح و نقش‌هایی منحصربه‌فرد می‌شد. یکی از جالب‌ترین منابع الهام، اشیا بودند.
برخی از این اشیا، که لوازم معمول زندگی مردمان آن زمان بودند برای انسان امروزی حکم عتیقه را دارند. از جمله مهمترین این اشیا می‌توان به کاسه و کوزه اشاره نمود. امروزه این طرح‌های قدیمی و غالبا ذهنی‌بافت را با عنوان نقش زیرخاکی یا نقش کاسه‌کوزه می‌شناسند.
فرش دستباف طرح زیرخاکی
در دنیای نقش‌های فرش دستباف، طرح زیرخاکی همه چیز مرموز و منحصربه‌فرد است. گل‌ها و شکل‌های هندسی با نمادگرایی عمیق آغشته می‌شوند و رنگ‌ها و طرح‌های به کار رفته در بافت آن‌ها، دارای معنای ژرفی هستند. به نظر می‌رسد رمز و راز نهفته در هر کدام از آن‌ها داستانی برای روایت دارند. داستان‌هایی کهن از گنجینه و ثروت تا حتی عشق.
این کوزه چو من عاشق زاری بوده است در بند سر زلف نگاری بوده‌ست
این دسته که بر گردن او می‌بینی دستی‌ست که بر گردن یاری بوده‌ست
می‌توان گفت فرش دستباف با نقش زیرخاکی یک نمونه کلاسیک از هنر ایرانی است که به تقلید از زندگی سنتی بوده است. مجموعه‌ای غنی از نقش‌های زیبا و معنادار را، که الهام‌بخش هنرمندان و طراحان تمام جهان بوده است.
تنوع در طراحی
طراحی نقش زیرخاکی در هر قوم و قبیله‌ای متفاوت بوده و با توجه به زندگی و آداب و رسوم و فرهنگ، نقوش متفاوت و خاصی را در بافت فرش‌ها خلق می‌کردند. این موضوع باعث شده تا هر نقش، داستان خاص خود را داشته باشد و هر فرش برگی از صفحات تاریخ پیچیده مردمان آن زمان باشد. بسیاری از فرش‌های عتیقه ایرانی به دلیل دوام، طرح مجلل، رنگ‌های جذاب و رمز و راز برآمده از پس آن‌ها، بسیار ارزشمند هستند و غالبا در بزرگترین موزه‌های جهان نگهداری می‌شوند.
در طول قرن شانزدهم این فرش‌ها برای مصرف‌کنندگان اشرافی و ثروتمند سراسر جهان صادر می‌شدند. در طول سالهای 1850، بیشترین تقاضاکنندگان برای فرش دستباف ایرانی، کشورهای اروپایی مانند انگلیس و آلمان بودند. نقش زیرخاکی نیز ازجمله محبوب‌ترین فرش‌های صادراتی بودند. مهمترین شهرهایی که به بافت این نقش معروف هستند کاشمر، تبریز و کاشان می‌باشند.
همچنین بخوانید: نقش شاه عباسی تجلی اصالت فرش ایرانی