جلال سپهر یکی از شناخته‌شده‌ترین عکاسان حوزه فرش است. وی متولد سال 47 در شهر تهران است و سال‌هاست به صورت تخصصی عکاسی را دنبال می‌کند و آثار قابل توجهی را ارائه داده است. در طی مصاحبه زیر تلاش نمودیم تا با جلال سپهر و هنرش بیشتر آشنا شویم.
1) درمورد شروع علاقه خود به عکاسی توضیح دهید.
علاقمندی من به عکاسی در سفری که ژاپن رفته بودم ایجاد شد و می‌توانم بگویم به خاطر همین علاقمندی تصمیم گرفتم زودتر به ایران برگردم و این کار را به صورت حرفه‌ای و جدی‌تر شروع کنم. چون در ژاپن معلم و مربی نداشتم، تصمیم گرفتم به ایران برگردم و کار را شروع کنم. در اینجا با عزیزانی که از دوستان قدیمی‌ام بودند ابتدا به صورت آموزشی و بعد حرفه‌ای شروع به کار کردم. سپس با آقای کیانی یک استودیو عکاسی تبلیغاتی راه‌اندازی کردیم. این استودیو بیشتر برای امرار معاش بود ولی من به صورت ذوقی عکاسی‌های هنری و مفهومی را دنبال می‌کردم و به این کار خیلی با علاقه پرداختم و تا الان نیز ادامه داده‌ام.
2) نگاه و رویکرد اصلی شما در عکاسی چیست؟
آن نکته‌ای که باعث شد به عکاسی علاقمند بشوم، امکان انعکاس یک مفهوم، یک لحظه و یک اتفاق در تصاویر است. همین مسئله باعث شده بیشتر به عکاسی مفهومی روی بیاورم. البته برای کسب درآمد، عکاسی صنعتی و تبلیغاتی نیز انجام می‌دهم ولی عکاسی مفهومی را با علاقه بیشتری دنبال می‌کنم. چون چیزی‌ست که من آن را چینش و فضایش را ایجاد می‌کنم. این بزرگترین دلیل من برای علاقمندی به این کار است. من یک دکور و فضا می‌سازم و آن چیزی که مخاطب می‌بیند همان چیزی است که من دنبالش هستم. در این میان شاید او چیزهای جدیدی پیدا کند که من متوجه آن‌ها نبوده‌ام. این برای من بیشترین علاقمندی و شوق را در عکاسی ایجاد می‌کند. همیشه دوست دارم مخاطب تنها آن مفهومی که من به دنبالش هستم را کشف نکند و فراتر برود.
3) مهمترین چالش‌هایی که در هنر عکاسی داشته‌اید چه بوده‌اند؟
خیلی نمی‌توانم به صورت مشخص بگویم. من الان تقریبا بیست و پنج سال است که به صورت حرفه‌ای کار عکاسی می‌کنم و قبل از آن نیز به صورت نیمه‌حرفه‌ای مشغول بودم. معمولا چون کارهای من بیشتر در فضا‌های بیرونی شکل می‌گیرند برای پیدا کردن لوکیشن همیشه دغدغه‌های زیادی وجود داشته است. تامین مخارج و مسائل متعدد دیگری هم در این میان چالش‌برانگیز هستند. این که شما آن چیزی را که در ذهن‌تان هست بخواهید به واقعیت نزدیک کنید و عکسش را به اجرا در بیاورید، به عوامل متعددی بستگی دارد. به عنوان مثال زمان انجام هر پروژه و یا کسانی که در آن پروژه نیاز دارید، ممکن است چالش‌هایی ایجاد نمایند. در مورد خود عکاسی نیز باید بگویم که همیشه انتخاب ابزار و زمان عکاسی مسئله خیلی مهم و حساسی است. شما در هنگام شروع کار باید این دو را با هم در نظر داشته باشید.
4) چه شد که به سراغ عکاسی از فرش رفتید؟
خب این به واسطه یک پروژه عکاسی بود که البته سمت و سوی تبلیغاتی داشت. ولی من در آن پروژه عکس‌هایی گرفتم که بیشتر به ذهنیتم نزدیک بودند. به عنوان مثال من از پشت صحنه عکاسی کردم و آن‌ها را در قالب یک مجموعه شخصی ارائه نمودم. این شروع کار من و توجهم به فرش شد و کماکان به آن می‌پردازم.
5) جلال سپهر در استفاده کردن از فرش در عکس‌هایش به دنبال رساندن چه پیامی است؟
خب فرش و به خصوص فرش ایرانی برای ما اهمیت تاریخی دارد. قدیمی‌ترین صنعتی که هنوزم هم به همان شکل سابق پیش می‌رود فرش دستباف است. شاید نقوش تغییراتی داشته‌اند، اما شکل بافت و اجرا همان است. با این دیدگاه، در عکس‌های من، فرهنگ و آن ریشه سنتی انعکاس داده می‌شود. تصاویر من بیشتر سمت و سوی این مسئله را دارند.
6) در عکاسی از فرش چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟
اگر نوع عکاسی مشخص نباشد، اصلا جواب مشخصی نمی‌توانم بدهم. در عکس‌های من که مفهومی هستند، فرش یک المان برای رساندن مفاهیم و معناهایی از تاریخ و فضای سنتی است. فکر می‌کنم جواب مشخصی نداشته باشم.
7) لذت‌بخش‌ترین پروژه و محبوبترین عکسی که ثبت کرده‌اید کدام است؟
سوال قشنگی است. لذت‌بخش‌ترین پروژه‌ای که من انجام دادم مجموعه‌ای است به نام گره، که در یزد اجرا کردم. دو دوست و همکار خیلی خوب و عزیزم، آقایان احمد آقاسیانی و بهروز صلاحی در این پروژه به من کمک کردند. دوست بسیار صمیمی و نزدیکم آقای محمود کشفی‌پور که بیشترین کمک را در یزد کردند، شرایطی ساختند تا بتوانم از اشخاص مختلفی برای شناسایی لوکیشن‌ها و همه امورات دیگر کمک بگیرم تا در نتیجه بتوانم این پروژه را انجام بدهم. یکی از بهترین تصاویری که خودم خیلی دوستش دارم را در همین پروژه گرفتم. در یک قلعه‌ای که به طور اتفاقی پیدایش کردیم، فرش‌هایی به طرف دشت بر روی زمین پهن شده بودند. یکی دیگر از عکس‌هایی که خیلی دوستش دارم نیز در مجموعه محدوده قرمز است که هواپیمایی در حال فرود بر روی باندی از فرش است. این دو عکس را من خیلی دوست دارم و خیلی به آن‌ها علاقمندم.
8) آقای جلال سپهر برای نسل جوان که علاقمند به عکاسی در این حوزه هستند چه پیشنهاداتی دارند؟
اگر بخواهم شخصی را راهنمایی کنم باید بگویم که نباید با دیدن عکس‌ها و تصاویر دیگر هنرمندها به طور مستقیم از آن‌ها تاثیر گرفت. این مهمترین تجربه من در عکاسی است. باید آن عکاسی‌ای را انجام بدهیم که در نهایت زاییده فکر و تفکر خودمان است. این باعث خاص و منحصر به فرد شدن آن تصاویر می‌شود و خلوص بیشتری ایجاد می‌کند. چنین آثاری اتفاقا بیشتر نیز مورد توجه قرار می‌گیرند. اگر دست‌خط خودمان را داشته باشیم و آن ذهنیت خالص خودمان را بتوانیم در عکس‌هایمان منعکس کنیم قطعا موفق‌تر خواهیم بود.
همچنین بخوانید: گفتگو با شیرین صور اسرافیل در مورد مشکلات فرش دستباف